Αναγνώσεις: Στην Άκρη του Γκρεμού

Πάνος Ιωαννίδης: Ανανγνώσεις

Ραφαέλ Τσίρμπες, Στην Άκρη του Γκρεμού 

(Κέδρος, Βασιλική Κνήτου)

Ο τρόπος λειτουργίας των οικονομικών συστημάτων είναι τέτοιος που κάνει τους ανθρώπους αδυσώπητους και σκληρούς; Ή μήπως ο σημερινός καπιταλισμός της φούσκας ωθεί τους ανθρώπους να προσπαθούν να γίνουν κάτι παραπάνω και πολύ πιο κερδοφόρο από αυτό που είναι στην πραγματικότητα; Ή τελικά ο άνθρωπος εξελίσσεται αργά η γρήγορα κατ’ εικόνα και ομοίωση του κόσμου που ζει;

            Το εξαιρετικό μυθιστόρημα του Ραφαέλ Τσίρμπες, Στην Άκρη του Γκρεμού (Κέδρος, Βασιλική Κνήτου), περικλείει τα προαναφερόμενα ερωτήματα με τον πλέον κατάλληλο λογοτεχνικό τρόπο: Δίχως να δίνει ξεκάθαρη απάντηση. Αντιθέτως η πολυφωνική αφήγηση που επιλέγει ο πρόσφατα χαμένος συγγραφέας (1949-2015), δημιουργεί στον αναγνώστη το κατάλληλο κλίμα για να θέσει και ο ίδιος μια σειρά ερωτήματα στον εαυτό του.

            Βρισκόμαστε στην Όλμπα, μια επαρχιακή πόλη της Ισπανίας όπου ο Εστέμπαν, ένας ηλικιωμένος ξυλουργός με σπουδαία φήμη αναγκάζεται στο να κλείσει τη μικρή βιοτεχνία του και να απολύσει το προσωπικό του. Η χρεοκοπία του, μεταξύ άλλων οφείλεται και στο ότι επένδυσε σημαντικό μέρος της κερδοφορίας του στην κατασκευαστική εταιρία του Πεδρός, ενός νεόπλουτου εργολάβου ο οποίος με το σκάσιμο της οικιστικής φούσκας έχει εξαφανιστεί δίχως να τον αποζημιώσει. Το κλείσιμο της βιοτεχνίας έχει προκαλέσει μια σειρά από αλυσιδωτές αρνητικές αντιδράσεις, όχι μόνο στην καθημερινότητα του Εστέμπαν, αλλά και στις οικογένειες των εργαζομένων του, τόσο αυτών που απασχολούσε νόμιμα, όσο και εκείνων που απασχολούταν παράνομα, γηγενών και μεταναστών μαζί.

            Το μυθιστόρημα ανοίγει με μια συγκλονιστική σκηνή, όπου ένας Μαροκινός, πρώην εργαζόμενος στο ξυλουργείο του Εστέμπαν παρατηρεί δύο αδέσποτα σκυλιά να μαλώνουν πάνω από ένα ανθρώπινο χέρι. Η συνέχεια περιλαμβάνει μια σειρά από συγκλονιστικούς μονολόγους, με την αφηγηματική μερίδα του λέοντος να πηγαίνει στον ξυλουργό. Σκοπός του συγγραφέα κατά τη γνώμη μου δεν είναι άλλος από το να παρουσιαστεί η ισπανική κοινωνία όπως είναι· δηλαδή στα όρια της. Η ευκρινέστατη ανατομία των ανθρώπινων σχέσεων, όπως έχουν περιέλθει στην εποχή του ύστερου καπιταλισμού, και δη των ερωτικών, η κρίση που περνάει ο ταλαιπωρημένος θεσμός της οικογένειας, η αδυναμία της τέχνης να πείσει της μάζες και φυσικά η ανεπάρκεια των κοινωνικών πολιτικών, συνθέτουν ένα φοβερό λογοτεχνικό παλίμψηστο το οποίο παρά τον πυκνό λόγο του δεν κουράζει αλλά προβληματίζει.

            Μυθιστορήματα όπως το Στην Άκρη του Γκρεμού καταφέρνουν να επαναφέρουν τη λογοτεχνία στη θέση που της αξίζει. Εκεί δηλαδή όπου μπορεί να διαλογιστεί επί ίσοις όροις με τον κόσμο που περιγράφει και τα περίπλοκα ζητήματα που τον απασχολούν.